Met dit boek wil ik een pleidooi houden voor onderwijs dat meer in de wereld staat.
Niet dichter, maar middenin.

Wat is vormend onderwijs?
Onderwijs voor de toekomst. Onderwijs waar kennis wordt verbonden met het echte leven.
Daarmee bedoel ik niet dat het louter om nut gaat. Veel zaken die in het leven zinvol zijn, zijn juist niet nuttig: lachen, spelen, kunst, poëzie, lekker eten, genieten van een goed gesprek. Dit gaat over een goed en gelukkig mens zijn.

Goed onderwijs sluit aan bij de lerende en bij de wereld.
Je mag de term vorming niet letterlijk nemen.
Je kan als leerkracht geen kinderen vorm geven of kneden tot volwassenen of tot goede burgers. Je kan situaties scheppen, waardoor kinderen zichzelf ontwikkelen. Of dat gebeurt en in welke richting, heb je helaas niet in de hand.

Goed onderwijs beoogt een brede, algemene en persoonlijke vorming.
Dat houdt in : beter kijken naar mezelf, anderen, de wereld.
Vaak betekent dat, het gewone kijken doorbreken. Opnieuw leren kijken, het vanzelfsprekende bevragen.
Even belangrijk als schoolse kennis, is zelfkennis. Waarom denk ik zo? Waarom voel ik me zo? Kon ik dat ook anders doen?

Dat houdt in: jezelf, anderen, de wereld, met vertrouwen tegemoet gaan.
Vaak staat faalangst, onzekerheid, wantrouwen, onverschilligheid, in de weg.
Onverschilligheid is de grootste vijand van vorming. Verwondering wekken, nieuwsgierig maken, is daarom de kracht van goed onderwijs. Goesting geven om te leren.

Dat houdt ook in: aan de slag gaan, handelen.
Goede bedoelingen volstaan niet. Daarom moet je ook leren juist te handelen.
Leren goede vragen stellen, leren door een andere bril kijken, leren luisteren, leren juist zitten en staan, leren opzoeken, leren kritisch afwegen, leren een gedicht schrijven.
Je merkt het al, dit lijstje is eindeloos. Het betekent eigenlijk: je handelingsrepertoire vergroten. Het betekent ook, dat je je plek vindt in de wereld en daar doet wat best bij jou past.

Het verschil met gewone schoolvakken is dat vorming verder gaat dan een vakinhoud of methode. Het grotere plaatje wordt bekeken. Het gaat niet louter om kennis, maar om wat die kennis kan betekenen. Vakoverschrijdend, veelzijdig, diepgaand. Er worden vragen gesteld, die in het gewone vak vaak niet worden gesteld.
Soms betekent het zelfs, vaststellen hoe weinig we echt weten.
Er is reeds veel hersenonderzoek gedaan, maar eigenlijk blijft heel ons bewustzijn en vrije wil, een groot raadsel. Niemand weet hoe de wereld er binnen 30 jaar zal uitzien. Toch zijn dan de huidige leerlingen volwassen.
Welke kennis binnen 30 jaar nodig is, weten we niet. We weten wel dat iemand moet op eigen benen kunnen staan. Zelf beslissingen moet kunnen nemen, zelf oordelen, zelf problemen oplossen. Dat iemand moet kunnen verwoorden wat hij belangrijk vindt, dat hij een gefundeerde mening moet kunnen vormen.

We gaan er ook van uit dat bepaalde waarden belangrijk zijn. Democratie bijvoorbeeld.
Een bestuursvorm waarin individuen mogen mee beslissen. Waarin vrijheid van mening en handelen belangrijk zijn. Waarin mensen respectvol met elkaar omgaan, ook al verschillen ze heel erg van elkaar.
Andere waarden : doorzettingsvermogen, moed, vertrouwen, betrokkenheid, oog voor schoonheid, waarheidszin, verantwoordelijkheidszin, verdraagzaamheid, hoop, liefde.
Vorming stelt in staat op een eigen wijze in de wereld te staan.